Vidanova Pension Fund Foundation viert zijn 45e verjaardag!

Vidanova (voorheen SPU) is een stichting die werd opgericht op 25 april 1968. In november van datzelfde jaar passeerde notaris dr Jacob Schiltkamp een akte waarin de tegoeden van de Stichting Pensioenfonds OG EM Nederland BV werden overgedragen aan de lokale stichting. In 1977 werd Vidanova onafhankelijk van oprichter OG EM en sindsdien heeft Vidanova zijn eigen Board of Trustees (Raad van Bestuur). De stichting staat onder toezicht van de Central Bank of Curaçao and St. Maarten die het wettelijk mandaat heeft voor het beheer van alle private pensioenfondsen.

TEKST HEATHER DE PAULO

Dit jaar vierde Vidanova zijn 45e verjaardag. In het licht van deze mijlpaal interviewde Curaçao Business Magazine executive director Rafael Pichardo. Pichardo raakte in 1986 betrokken bij Vidanova en werd in 1997 benoemd tot executive director. Sinds die tijd is de organisatie met horten en stoten gegroeid, met een vijfvoudige verhoging van sponsors en een verdriedubbeling van tegoeden. Onder de leiding van Pichardo heeft Vidanova ook een aanzienlijke bijdrage geleverd voor onderzoek naar en ontwikkeling van de toekomst van pensioenen op Curaçao, en heeft het een integrale rol gespeeld in de wegbereiding naar een complete hervorming van het pensioenstelsel.

Curaçao Business Magazine (CBM): Wat zou u willen dat het publiek weet over Vidanova?

Rafael Pichardo (RP): We zijn een multi-werkgevers pensioenfonds, wat inhoudt dat sponsors in de private sector kunnen meedoen in het fonds. Wat we in feite doen, is dat we pensioenplannen ontwikkelen en de tegoeden en risico’s beheren voor die ondernemingen die zijn opgericht op de eilanden van de voormalige Nederlandse Antillen. In 1968 startte de organisatie met 8 sponsors, 1 pensioenplan, iets meer dan 400 deelnemers en 4,8 miljoen aan tegoeden. Dit jaar vierde Vidanova op 25 april zijn 45e verjaardag, en nu hebben we 12 pensioenplannen, meer dan 4.200 deelnemers, en tot het eerste kwartaal van 2013 groeiden onze tegoeden tot meer dan 750 miljoen. We zijn enorm gegroeid, zowel kwantitatief als kwalitatief, als het gaat om het bieden van een betere dienstverlening aan onze sponsors. In al de 45 jaren van ons bestaan hebben we nog nooit tekorten gehad; onze dekking is altijd boven de 100% geweest. Over die periode hebben we een langetermijn netto fondsenwinst gehad van meer dan 7%. We hebben geprobeerd de koopkracht van onze pensioengerechtigden zo hoog mogelijk te houden door hen indexering te bieden. Zo hebben we vanaf 1988 elk jaar gemiddeld 2% geïndexeerd. We zijn ISO 9001 gecertificeerd, dat is een certificering voor kwaliteitsmanagement. We hebben een bestuur waarin sponsors en deelnemers vertegenwoordigd zijn onder een onafhankelijke voorzitter. We zijn transparant in alles wat we doen en we leveren elk jaar een rapport van onze prestaties aan zowel de deelnemers als de sponsors. We hebben in totaal acht medewerkers en we doen al het interne werk van onze organisatie zelf. Natuurlijk maken we gebruik van een onafhankelijke actuaris uit Nederland voor de certificering en we gebruiken Price Waterhouse Coopers als onze externe auditor. We zijn erg trots op wat we de afgelopen 45 jaar hebben bereikt. Ik kan wel zeggen dat we in die tijd een opmerkelijke ontwikkeling hebben doorgemaakt.

CBM: Kan iedereen een pensioenregeling treffen met Vidanova?
RF: We zijn een stichting die collectieve pensioenplannen beheert. Dit houdt in dat een sponsor bij Vidanova een organisatie kan zijn die in zijn geheel bestaat uit twee of meer individuen. Het is ons niet toegestaan om overeenkomsten te sluiten met individuen. Een individu kan alleen deelnemen in het fonds als hij of zij werkt voor een werkgever die een sponsor is van Vidanova. De sponsor en de deelnemers kiezen de pensioenregeling die zij wensen, en wij verzorgen de administratie en het beheer ervan.

CBM: In de afgelopen 16 jaar is het fonds met horten en stoten gegroeid (van 9 sponsors naar 48, van 1.800 naar meer dan 4.000 deelnemers, een verdriedubbeling van tegoeden). Wat is volgens u de belangrijkste reden voor die groei?

RF: Ons consequente, goed doordachte beleid en consistente beheer in die jaren, waarbij we de belangen van de deelnemers altijd voorop stelden. Als pensioenfonds is het enige belang dat wij dienen, dat van de deelnemers. We zijn vrijgesteld van winstbelasting omdat we een pensioenstichting zijn. We hoeven geen dividenden te betalen aan aandeelhouders. In feite zijn onze deelnemers onze aandeelhouders. Wat we de afgelopen jaren hebben geprobeerd, is het belang van de deelnemers altijd voorop te zetten, continuïteit van het fonds te garanderen en de solvabiliteit zo hoog mogelijk te houden. Al onze beleidsbeslissingen zijn erop gericht dat het fonds zijn continuïteit bewaart. Dit is ons doel geweest, zowel wat kwantiteit betreft als waar het gaat om kwaliteit. Dat is wat we hebben gedaan, en dat is wat we tot nu toe hebben bereikt.

CBM: U zei dat Vidanova in 2008 het initiatief heeft genomen om een rapport op te stellen waarin de bezorgdheid werd geuit met betrekking tot het pensioensysteem in ons land, met name de gevolgen van de vergrijzing en de financiële haalbaarheid van het systeem. Wat heeft Vidanova gedaan om de regering te helpen om een beter pensioenstelsel op te zetten en hoe kan Vidanova de regering in de toekomst blijven helpen?

RF: Als rechtspersoon hebben we een commissie gevormd, samen met de Kamer van Koophandel, de Vereniging Bedrijfsleven Curaçao en andere professionals om het toenmalige pensioensysteem in de Nederlandse Antillen te onderzoeken. Als we de statistieken bekijken die de toekomstige ontwikkelingen voorspellen, is het overduidelijk dat de bevolking van ons land razendsnel ouder wordt, maar dat we economisch niet voldoende groeien om dat te compenseren. Op basis van gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek zal in 2030 ongeveer 28% ofwel bijna eenderde van de bevolking ouder zijn dan 60 jaar. Daarnaast groeit ons bevolkingsaantal niet. Sinds 2004 is het voortplantingsgetal voor vrouwen 1,9, wat betekent dat een stel zich niet meer vervangt. Men verwacht dat tegen 2030 het aantal inwoners van Curaçao ongeveer hetzelfde zal zijn als nu, ongeveer 150.000 personen.

Op dit moment rust ons pensioensysteem op drie pijlers. De grootste pijler is onze sociale zekerheid, de AOV. De AOV wordt gefinancierd door een zogenoemd ‘pay-asyou- go systeem’, wat erop neerkomt dat de mensen die vandaag de dag werken, de premies betalen waarmee de pensioenen worden gefinancierd die vandaag worden betaald. De tweede pijler is het bedrijfspensioenplan. Bijvoorbeeld de collectieve pensioensvoorzieningen die wij (Vidanova) beheren. Deze twee gecombineerd kunnen maximaal 70% bereiken van het laatstverdiende salaris van een persoon, opgebouwd over een periode van minstens 35 jaar. Dat is het fiscale maximum dat op Curaçao is toegestaan. Toen het AOV-systeem in 1960 werd gestart, waren er ongeveer zeven werknemers die via de premies het pensioen van één gepensioneerde betaalden. Toendertijd was de pensioengerechtigde leeftijd 65 jaar. Volgens de voorspellingen zullen in 2030 slechts twee werknemers overblijven om het pensioen van één gepensioneerde op te brengen. Dit wordt een heel groot probleem. Om een voorbeeld te geven: laten we zeggen dat Curaçao bestaat uit 10 mensen. Eén van die 10 gaat met pensioen en ontvangt 9.000 gulden als AOV pensioen. Dat houdt in dat die 9.000 gulden moeten worden betaald door de 9 werknemers die nog werken, dus 1.000 gulden per persoon. De volgende drie jaar gaan nog eens drie werknemers met pensioen, en die ontvangen allen een AOV-pensioen van 9.000 gulden. Nu, in plaats van 9.000 gedeeld door negen, moeten de zes overgebleven werknemers in totaal 36.000 gulden bijdragen aan de AOV-pensioenen, ofwel 6.000 gulden per persoon in plaats van de 1.000 gulden toen de verhouding nog één gepensioneerde was tegenover negen werknemers. Stel je voor wat er gebeurt in 2030 als er twee werknemers zijn die één gepensioneerde moeten ondersteunen. Dat kan onmogelijk worden volgehouden.

Een ander probleem wordt gevormd door de gezondheidszorg. Onderzoek heeft aangetoond dat mensen die ouder zijn dan 60, relatief veel meer kosten op het gebied van de gezondheidzorg dan een gezond persoon van 30 jaar. De verhouding is dat een gezond persoon van 30 jaar ongeveer 30 tot 40 procent voor zijn rekening neemt, terwijl dat voor iemand van 60 of ouder neerkomt op ongeveer 280%, relatief gezien. Daarom zullen we in 2030 te maken hebben met twee grote problemen. Ons huidige AOV-systeem en de financiële basis waarop het is gevormd, zal niet meer vol te houden zijn omdat er niet meer voldoende mensen zijn om het te financieren, en aan de andere kant komt er een enorm probleem met de kosten voor de gezondheidszorg. Als 30% van de bevolking ouder is dan 60 jaar, hoe gaan we dan de verwachte stijging van de kosten voor de gezondheidszorg betalen?

Daarbovenop komt nog eens dat de mensen langer leven. In 1960 werd een pensioenplan waarschijnlijk uitbetaald over een periode van 10 jaar. Vandaag de dag moet je pensioen uitbetalen over een periode van 20 jaar of langer.

Stel je voor wat er gebeurt in 2030 als er twee werknemers zijn die één gepensioneerde moeten ondersteunen

Curaçao heeft behoefte aan een bevolkingsbeleid omdat we moeten groeien. De Kamer van Koophandel heeft al meerdere malen aan de regering voorgesteld dat we van 150.000 inwoners moeten groeien naar 300.000 personen. Maar om dat voor elkaar te krijgen, moeten we economische groei realiseren. Economische groei is de basis voor meer werkgelegenheid, meer economische activiteiten en meer inkomsten uit bronnen als belastingen en dergelijke.

Je kunt je voorstellen in wat voor een precaire situatie we ons zullen bevinden in 2030 als er niets verandert. Dat is waarom we het gehele systeem hebben onderzocht en veranderingen hebben voorgesteld aan de regering, waaronder het langzamerhand uitfaseren van het gehele AOV-systeem en dat vervangen door een verplicht pensioensysteem dat voor iedereen geldt. We uitten dus onze bezorgdheid naar de regering, we stuurden een rapport, we gaven presentaties, maar we kunnen die veranderingen niet doorvoeren omdat het parlement daarover moet beslissen. In feite werd er niet veel gedaan met ons rapport uit 2008. Afgelopen jaar echter besloot de regering een commissie te vormen waar ik onderdeel van uitmaakte, om een verplicht basis pensioenplan op te stellen voor alle werknemers die geen aanspraak kunnen maken op een tweede pijler. De commissie leverde zijn rapport begin januari van dit jaar in en de regering nam het op in zijn programma met als doel het per 1 januari 2014 in voeren. Het moet echter nog steeds worden goedgekeurd door het parlement. Op 1 februari keurde het parlement al een hervorming van de wet op de gezondheidszorg goed. In maart werd ook de verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd goedgekeurd, inclusief een verhoging van de premies. Maar tot nu toe is er geen verbetering zichtbaar van de economie. We hebben een probleem en we proberen de regering te overtuigen, actie te ondernemen omdat als we nu niets doen, onze kinderen en ons land in 2030 een heel groot probleem hebben.

CBM: Kunt u garanderen dat als iemand met pensioen gaat, het geld voor zijn pensioen er ook werkelijk is? Kunt u die zekerheid bieden?

RF: We kunnen dat garanderen omdat onze risico’s geheel financieel afgedekt zijn op jaarbasis. Bovendien hebben we een consequent beleid, gericht op continuïteit. We moeten de solvabiliteit handhaven en de cashflow beheersen. Ons investeringsbeleid is zo ingericht dat we het geld zodanig investeren dat we de benodigde cashflow kunnen genereren voor het uitbetalen van de pensioenen over een periode van 20 jaar, de gemiddelde periode dat een gepensioneerde er gebruik van maakt. We houden constant onze langetermijnverplichtingen in het oog en hoe we daaraan voldoen. Vandaag de dag noemt de pensioenwereld dat langetermijn ‘asset and liability matching’. Elke 5 jaar houden we ‘asset liability management studies’ ofwel risicobeheer-onderzoeken. In deze onderzoeken, gebaseerd op bepaalde modellen en aannames, worden veel scenario’s gegenereerd voor de toekomst. Op basis van die onderzoeken wordt het beleid ontwikkeld voor bijvoorbeeld indexering, premies, investeringen en pensioenen. Wat wij proberen te doen is die scenario’s en dat beleid in de praktijk te brengen zodat we niet alleen continuïteit kunnen garanderen, maar ook de cashflow die we nodig hebben om de pensioenen over de lange termijn te kunnen betalen. Onze focus is niet alleen op de dag van vandaag gericht, maar ook op de toekomst, op de situatie over 20, 30 jaar. Onze actuarissen en adviseurs zijn betrokken bij de berekeningen die ons helpen bij het realiseren van ons beleid, en wel zodanig dat we onze solvabiliteit en continuïteit kunnen garanderen – op de korte én op de lange termijn.

CBM: Wat is uw mening over het Chileense pensioensysteem? Hoe kan dat worden geïmplementeerd? Kan Vidanova hulp bieden bij het implementeren van dat pensioenfonds-model op Curaçao?

RF: Dat is wel waar op neerkomt (een verplicht, individueel gedefinieerd contributie pensioenplan voor alle werknemers). Dat staat ook in het rapport met voorstellen dat we hebben aangeboden aan de regering. Op 4 oktober organiseren we trouwens een seminar ter gelegenheid van de 45e verjaardag van Vidanova; daarvoor hebben we sprekers uitgenodigd uit Chili, Colombia, Santo Domingo en Nederland. Zij zullen zich met name richten op wat we vandaag hebben besproken en hoe we een duurzaam, toekomstbestendig systeem kunnen creëren. Omdat het verplichte pensioenstelsel per 1 januari 2014 van kracht wordt, willen we politici en andere betrokkenen uitnodigen om naar het seminar te komen. Ze zullen daar kunnen luisteren naar hoe Chili al 33 jaar met dit systeem werkt, Colombia al 10 tot 15 jaar, en Santo Domingo al 12 jaar ervaring heeft met dit stelsel. En natuurlijk komt er ook een deskundige uit Nederland. Het zijn allen internationale sprekers van kaliber die het gehele proces van binnen en van buiten kennen, en de voor- en nadelen van het systeem kunnen uitleggen.

CBM: Wat heeft volgens u, sinds uw aantreden als Executive Director in 1997, de grootste positieve impact gehad op het fonds?

RF: Ik denk dat je dat in één woord kunt samenvatten: professionalisering. We zijn gemigreerd van een administratieve organisatie die pensioenen beheert naar een professionele pensioenaanbieder die sponsors en deelnemers op een totaalbasis van dienst is, maar die ook de kwaliteit van die diensten heeft verbeterd, daarbij ook de continuïteit en solvabiliteit garandeert, en alle andere facetten die belangrijk zijn. We hebben dus in één woord ons pensioenfonds geprofessionaliseerd om de uitdagingen op de korte en de lange termijn het hoofd te kunnen bieden. Ik denk dat dat de belangrijkste bijdrage is, zowel kwalitatief als kwantitatief gezien. Daarnaast zijn we bijzonder transparant geweest naar onze sponsors toe. In feite kun je zien dat we in onze 45 jaar alleen maar gegroeid zijn qua sponsors en deelnemers, en dat de loyaliteit van onze klanten uitstekend is. Elk jaar meten we onze klantentevredenheid. Wij luisteren naar onze sponsors en deelnemers en proberen hen zoveel mogelijk tegemoet te komen. We ondersteunen ze met ideeën en advies als ze problemen ondervinden en we proberen dat consequent te doen. Ik denk dat dit ons belangijkste doel is en de reden waarom we staan waar we nu staan.

Onze focus is niet alleen op de dag van vandaag gericht, maar ook op de toekomst, op de situatie over 20, 30 jaar

CBM: Wilt u nog iets toevoegen?

RF: Vijftig procent van alle werknemers op Curaçao heeft geen tweede-pijler pensioen. Het heeft te maken met de cultuur. Ze moeten begrijpen dat ze als individu zelf verantwoordelijk zijn voor hun eigen toekomst, niet iemand anders. Als ze dat door hebben, kunnen ze worden voorgelicht over de manier waarop ze hun materiële doelen kunnen realiseren met een financiële planning op een consequente basis. In het verleden waren de inkomens lager, dus geloofden de mensen dat het geld nu nodig was, en sparen voor de toekomst stond veel lager op hun priorieteitenlijstje. Vele jaren lang was het een onderdeel van onze cultuur om je te richten op het heden in plaats van op de toekomst als het gaat om inkomsten. In die denkwijze moet verandering komen. De mensen moeten begrijpen dat we niet op de regering kunnen terugvallen, of op wie dan ook. We moeten in eerste instantie op onszelf vertrouwen. De regering moet de randvoorwaarden daarvoor scheppen, maar we kunnen de regering niet verantwoordelijk maken voor onze pensioenen. Daar maak ik me zorgen over, en het feit dat je zelf verantwoordelijk bent voor je eigen pensioenvoorziening zou meer publiciteit moeten krijgen.

CBM: Eind dit jaar gaat u zelf met pensioen. Wat zijn uw plannen voor daarna?

RF: Ik heb een human resource achtergrond en heb 20 jaar op dat gebied gewerkt voordat ik betrokken raakte bij pensioenstelsels. Ik denk dat het belangrijkste is om je tijd productief in te vullen. Ik heb bijna 38 jaar achter elkaar gewerkt. Ik zeg altijd tegen mensen dat als je naar je levensloop kijkt, je met 4 jaar naar school gaat en in een routine vervalt: vroeg opstaan, naar school, enzovoort. Als je klaar bent met je school, ga je werken en krijg je een zelfde soort routine. Tegen de tijd dat je met pensioen gaat, heb je bijna 56 jaar in een bepaalde routine gezeten. Het omgaan met de vele tijd die je tot je beschikking krijgt als je met pensioen gaat, is het belangrijkste, maar ook het meest beangstigende, want als je de hele dag alleen maar voor de tv hangt en niets onderneemt, ga je vanzelf een probleem krijgen met je geestelijke ontwikkeling. Je bent niet productief en ik denk dat het nadelige gevolgen voor jou kan hebben als je er niet snel iets aan doet. Dus heb ik me geconcentreerd op wat ik wil gaan doen. Ik heb een lijst gemaakt van dingen die ik kan doen als professional, hobby’s die ik wil gaan doen, en andere bijdragen als gewone burger, in mijn vrije tijd. Ik geef hier prioriteit aan en zal die zoveel mogelijk nastreven. Ik wil dingen anders doen, maar op mijn eigen voorwaarden. Ik wil niet meer dezelfde routine hebben en ik wil mijn eigen tijd zo kunnen gebruiken als ik dat het beste vind voor mezelf.

Voor meer informatie: www.vidanova.net.