Duurzaam erfgoed

De binnenstad van Punda, met zijn 200 jaar oude gebouwen, moet nodig gerenoveerd worden en heeft behoefte aan een flinke opknapbeurt. Als dit kan worden gerealiseerd in de meeste Europese, Centraal- en Zuid-Amerikaanse steden, waarom zou het dan niet mogelijk zijn om de vier wijken van Willemstad – Punda, Otrabando, Scharloo en Pietermaai – grondig te renoveren, met Pietermaai als succesvol startpunt? Wonen en werken in een stadscentrum dat in 1997 door de UNESCO op de lijst van Werelderfgoederen werd gezet, zou een droom zijn die werkelijkheid wordt. Of niet?
TEXT JOSEFINA DE LIMA AND GONNEKE VAN DEN KIEBOOM

Historische binnenstad tegenover economisch voordeel

De laatste tijd hebben investeerders een hernieuwde interesse getoond in de binnenstad en de restauratie van zijn historische panden. N.V. Stadsherstel Willemstad heeft een belangrijke rol gespeeld bij de restauratie van deze oude panden en bij het mogelijk maken van deze wederopstanding. N.V. Stadsherstel Willemstad, opgericht in 1991, is opgezet als een zakelijke onderneming, gebruik makend van publieke en private gelden. De missie van Stadsherstel is het opkopen, restaureren en verhuren of verkopen van de historische panden in de binnensteden van Willemstad als kantoren, winkels, cafés, restaurants, bars of als woonhuizen. Gerestaureerde panden worden vaak verhuurd aan commerciële instanties, zoals banken en advocatenkantoren en/of als woonhuizen. Stadsherstel werkt nauw samen met zijn collega-organisatie, Stichting Monumentenzorg Curaçao. Deze laatste is een nonprofit organisatie die werd opgericht in 1954, en de oudste organisatie actief op het gebied van het in stand houden van de monumenten op het eiland Curaçao. N.V. Stadsherstel heeft als doel het terughalen van gezinnen naar de binnenstad. Punda en Otrobanda staan op de nominatie om te worden gerenoveerd voor woonhuizen en commerciële activiteiten. Jonge werkenden, ‘empty nesters’, gepensioneerden en zelfs werkende gezinnen met kinderen zouden hier een plek kunnen vinden. Samen met de andere leden van het monumentenplatform (Monumentenraad, Stichting Monumentenzorg, Monumentenfonds, Fundashon Pro Monumento en de regering), is Stadsherstel voorvechter van de instandhouding van de Werelderfgoed-status en de duurzame innovatie van de toekomst van monumentaal Willemstad.

ARGUMENT VOOR DE OPWAARDERING VAN DE BINNENSTAD VAN WILLEMSTAD
Het Historisch Gebied van Willemstad is een verzameling van het erfgoed van het Europees koloniaal verleden in de Cariben met een zeer grote waarde en integriteit. Het is een unieke weerspiegeling van de organische groei van een multiculturele gemeenschap over een periode van drie eeuwen. Het gebied bewaart, op een hoog niveau, belangrijke elementen van de vele invloeden die hier bij elkaar kwamen om het geheel te creëren. De stedelijke structuur en architectuur van dit gebied zijn beide authentieke voorbeelden van koloniale stedenbouw en de architectuur uit de periode van de Nederlandse expansie. Sommige gebouwen zijn ook gebouwd in de Art Deco stijl (een bijzonder opvallende stijl). Deze aspecten zouden alle sociale klassen aan moeten spreken. Dit zou de opwaardering kunnen vergemakkelijken, middels restauratie en upgrading van verwaarloosde stedelijke eigendommen, door mensen uit de middenklasse of welgestelden, evenals ondernemende en creatieve inwoners. Deze opwaardering (de Engelse term is ‘gentrification’) is gewoonlijk het gevolg van investeringen in een verschuiving in de stedelijke woongemeenschap, in gang gezet door vastgoedontwikkelaars, lokale overheid, of buurtactivisten, en kan vaak economische ontwikkelingen stimuleren, handel aantrekken, en misdaadcijfers verlagen. Behalve deze potentiële voordelen kan die opwaardering ook leiden tot hernieuwde verstedelijking.

Kan onze binnenstad een aantrekkingskracht uitoefenen en worden opgewaardeerd? Marcel Dennert, directeur N.V. Stadsherstel Willemstad, hierover: “Jazeker, een van de meest recente projecten van Stadsherstel (in samenwerking met Stichting Monumentenzorg) is de restauratie van Fleur de Marie, een gebied ten noorden van de Bargestraat. Het koninkrijk der Nederlanden heeft ook bijgedragen in de financiering van het grootste gedeelte van de infrastructuur. Bario Fleur de Marie is een voorbeeld van geïntegreerde stadsverbetering waarbij we ons richtten op sociale interactie tussen buren, het oplossen van verkeers- en parkeerproblemen en het incorporeren van groenzones en speelplaatsen. In Fleur de Marie richtten we ons eerst op toegankelijkheid en parkeren; het merendeel van de panden op Scharloo hebben een goede bereikbaarheid met ruim voldoende parkeermogelijkheden aan de achterzijde. In Fleur de Marie was dit niet het geval. De hele kwestie van parkeren versus werkplek of woongelegenheid vereist inderdaad aandacht. Hier op Curaçao, verwachten we vaak dat we vlak voor het kantoor kunnen parkeren. We moeten af van die opvatting. De meeste steden over de hele wereld
lossen het parkeerprobleem op door verspreid over de stad (betaalde) parkeerplaatsen te creëren. Je parkeert en je loopt een stukje. Natuurlijk, ons weertype is wat verschillend en daarom moeten we zorgen dat er enkele plaatsen zijn die in de schaduw liggen. Het is ook een verandering in mindset. Ons plan is om wonen en werken te integreren. In Punda zal dit inhouden dat de handelaars, de vastgoedeigenaren en woonorganisaties open discussies zullen opstarten over de herinrichting van het stadscentrum. We houden geen competitie tussen de gebieden maar we zoeken crossover functies om de historische functie van het leven in de binnenstad te revitaliseren op een duurzame manier die past bij ons eco-tijdperk. Maar er zal actie moeten worden ondernomen!”

Back to the Future
N.V. Stadsherstel Willemstad begon zijn eigen geschiedenis 23 jaar geleden met de restauratie van zijn eerste pand. Het gebouw staat op nr. 55 Scharlooweg, de voormalige woning van George Maduro. Het pand werd in 1873 gebouwd voor de Senior familie en in 1915 verkocht aan de familie Maduro. De vertegenwoordiger van het koninkrijk der Nederlanden is de huidige bewoner. Dennert legt uit: “Er is een aanzienlijk aantal nieuwere vierkante meters beschikbaar buiten de binnenstad, panden die vaak met veel lagere kosten werden gebouwd en daarom van veel mindere kwaliteit. In de huidige moeilijke economische tijd zoeken huurders manieren om hun kosten te verlagen, waaronder die voor de huur van hun kantoor/werkplaats. Dit maakt het er voor ons als monumentenorganisatie niet makkelijker op. Het is erg moeilijk om te concurreren met de beschikbare ruimte buiten de stad. Middels promotie en het verlagen van onze huurprijzen tot (bijna onder) de marktwaarde, kunnen we net overleven. Grootschalige restauratieprojecten worden voorlopig in de ijskast gezet, helaas.”

Michael Porter, Harvard Business School on Initiatives for an Inner City, heeft gezegd dat economische krachtwijken en financiële injecties niet per se een verschil maken. Dat is omdat het veel makkelijker is om te zeggen: “we geven je een korting” dan het probleem echt op te lossen. Het zijn de basisvoorwaarden die belangrijk zijn: is er een goede infrastructuur of zit je op een goede locatie. Maar iemand een financiële stimulans geven gaat niet automatisch boven die basisvoorwaarden. Winst is de zuurstof voor business. Zonder winst gebeurt er niets.

Gevraagd naar hoe hij de toekomst ziet voor onze binnenstad, antwoordt Dennert: “Als UNESCO Werelderfgoed stad, hebben we een verplichting om de duurzaamheid van onze status te beheren en te plannen. Naast deze verplichting zouden we dit plan naar een hoger niveau moeten tillen, naar een breed gesteund document en beheerstructuur die echt kan worden toegepast. Alle partijen die betrokken zijn bij en voordeel hebben van onze monumentale erfenis, inclusief de regering, werken op dit moment samen in de ontwikkeling van het Willemstad City Heritage Management Plan 2014 – 2019. Dit plan biedt duidelijke en praktische richtlijnen voor verdere samenwerking tussen alle stakeholders voor het bewaren en in stand houden van deze zeer belangrijke status, en het tegelijkertijd stimuleren van toekomstige ontwikkeling. Onze monumentale binnenstad is een fantastisch economisch waardevol bezit dat een bron van inspiratie zou moeten zijn voor innovatie en duurzame groei voor zowel ondernemingen als woningen. Dit is een joint venture omdat wij, het nieuwe land Curaçao, het grote publiek en non-gouvernmentele organisaties onze monumenten moeten koesteren als de trotse fundamenten waarop we onze (internationale) toekomst bouwen.”

De meeste steden hebben dezelfde brede doelstellingen: het genereren van een levendige economie, het scheppen van goede banen, het bieden van een veilige leefomgeving voor zijn inwoners, het bieden van goede openbare diensten, of het nu gaat om afvalverwerking, schoon en betrouwbaar water, of openbaar vervoer; en om al die afzonderlijke taken te laten functioneren, een effectief beheer uit te oefenen zodat het systeem als geheel goed functioneert. LEE HSIEN LOONG Premier van Singapore en voorzitter van de World Cities Summit 2012