De export van diensten

Voordat we de vraag beantwoorden waarom de export van diensten belangrijk is – zelfs van cruciaal belang – voor de economie van Curaçao, moeten we eerst bepalen wat de export van diensten allemaal inhoudt. In feite is het de handel van diensten en goederen met andere landen; elk soort van dienst of goed dat wordt verkocht aan iemand die geen inwoner is van, in ons geval, Curaçao.

TEKST HEATHER DE PAULO AND DENNIS DARE, CURAÇAO CHAMBER OF COMMERCE SENIOR ECONOMIST

Volgens de International Standard Industrial Classification wordt onder diensten verstaan: handel, hotels en restaurants, transport, opslag en communicatie, financieel, verzekering, vastgoed, en zakelijke diensten, evenals maatschappelijke, sociale en persoonlijke diensten. Export-diensten die een grote impact hebben op de economie van Curaçao zijn onder andere olieraffinage, toerisme en financiële diensten. Transport van goederen, internationale handel en andere activiteiten die gerelateerd zijn aan de haven van Willemstad (zoals de Vrijhandelszone) hebben eveneens een aanzienlijke betekenis. Het grootste gedeelte van de economische activiteiten op Curaçao, ongeveer 82%, bestaat uit diensten, en vertegenwoordigt een waarde van bijna 4,5 miljard ANG.

Het grootste gedeelte
van de economische
activiteiten op Curaçao,
ongeveer 82%, bestaat
uit diensten

Als we kijken naar de economische en exportgeschiedenis van Curaçao, was de eerste winstgevende industrie die van de zoutmijnen in de zoutrijke wateren in het oostelijk deel van het eiland. Zout was in die tijd een lucatief exportproduct en werd één van de belangrijkste redenen waarom het eiland werd opgenomen in de wereld van de internationale handel. De geografische ligging van Curaçao, eerst gezien als een economische hindernis, bleek later van onschatbare waarde vanwege zijn ideale locatie voor de internationale handel. Met het besef hiervan gingen de transport- en handelsactiviteiten die zich hadden geconcentreerd rond de haven van Willemstad een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van de economie. Met de vondst van olie in de regio, in de jaren ’20, kwamen ook de olietankers naar de natuurlijke haven van Curaçao en werd deze een belangrijke hub voor de doorvoer van olieproducten. Deze nieuwe activiteit bracht welvaart naar het eiland, en als gevolg daarvan ontstond er een enorme toename van immigranten, wat op zijn beurt de economie weer een flinke oppepper gaf.

Beschouwen we de import/export-industrie op Curaçao, dat lijkt het alsof de import-industrie belangrijker is, en dat is ook zo. Echter, Curaçao exporteert veel diensten en enkele goederen.

Er zijn enkele producten of goederen die hier worden gemaakt of zijn geïmporteerd, op één of andere manier zijn geproduceerd en internationaal weer zijn gedistribueerd. Enkele voorbeelden daarvan zijn de ‘Curaçao of Curaçao’ sterkedrank en de ‘Free Zone’. De export van goederen is echter niet te vergelijken met de inkomsten die worden gegenereerd door de export van diensten. Enkele voorbeelden daarvan zijn de olieraffinaderij waarvan het eindproduct naar elders wordt geëxporteerd, het droogdok dat de internationale scheepvaart bedient en de toeristen die naar het eiland komen, en met buitenlandse valuta een kamer huren en misschien ook een auto. Tegenwoordig is er een toename zichtbaar van bedrijven die zich op het eiland vestigen, maar elders hun diensten aanbieden. Zij worden beschouwd als exporteurs van hun diensten.

Het volume van de goederenexport dat wordt gegenereerd door de productiesector groeide niet zo veel als gehoopt. Eén van de redenen hiervoor kan zijn vanwege de relatief nadelige positie van die sector binnen de economie, in vergelijking met die van onze diensten. De export van diensten is daarom uitermate belangrijk en heeft een aanzienlijke impact op de economie van het eiland. Het is in feite de grootste generator van inkomsten voor de economie van Curaçao. Volgens John Jacobs, executive director van de Kamer van Koophandel Curaçao, is het toerisme verantwoordelijk voor minstens 25% van de economie, en de droogdokdiensten voor ongeveer 6 tot 8% daarvan. De internationale financiële sector neemt ongeveer 8% voor zijn rekening, transport en logistiek rond 6 tot 8%. Je zou dus kunnen zeggen dat samen met lokale handel en overheid, de export van diensten de economie van Curaçao vormt.

Je zou dus kunnen zeggen dat samen met lokale handel en overheid, de export van diensten de economie van Curaçao vormt.

Succesvolle landen waar export een belangrijke speler in de economie is, hebben een adequate infrastructuur en goede bronnen, zoals een grote pool van menselijk kapitaal, goed opgeleide mensen met goede hulpmiddelen, een fantastisch onderwijssysteem en hoge spaartegoeden, om maar enkele te noemen. Echter, de focus op investeringen en, met name, de export hebben er uiteindelijk voor gezorgd dat deze landen meer concurrerend werden. De sleutel tot dat succes is gelegen in het feit dat ze een evenwicht hebben weten te creëren tussen de kosten van de import en de inkomsten van de export.

Jacobs gaf aan dat de meest actuele trend op Curaçao bestaat uit de lokale professionals die steeds vaker in de gehele regio consultancy- diensten leveren. Bedrijven en organisaties actief in de internationale markten hebben te maken met dezelfde problemen als wij hier op Curaçao. De professionals van Curaçao hebben de expertise en de netwerken om die problemen te kunnen oplossen, dus richten ze zich op de internationale markt om hun diensten aan te bieden en te kunnen groeien. Dit is niet alleen een trend, maar ook iets wat door de Kamer van Koophandel Curaçao wordt gestimuleerd, door het aanmoedigen van een continue export van die diensten.

Wereldwijd maken mkb-ondernemingen een heel groot gedeelte uit van de dienstensector. Het verder versterken en stimuleren van de groei van de dienstensector kan een belangrijke factor vormen voor het creëren van een groeiend aantal banen en daarmee meteen de armoede op het eiland terugdringen. Vanwege de lagere kosten bieden de kleinere ondernemingen hun diensten liever offshore aan. Kleine bedrijven zitten potentieel in een betere positie om een nichemarkt te betreden en succesvol te worden als zij een topkwaliteit dienst leveren met toegevoegde waarde die op maat gemaakt is voor de grotere firma’s in het buitenland, en/of voor buitenlandse bedrijven op de lokale markt. Vandaag de dag is het gehele productieproces veel meer gefragmenteerd en kan dit eenvoudig worden gescheiden, dus kunnen mkb-bedrijven inspringen in een terrein waarin ze expertise bezitten en/of bereid zijn in te investeren en kunnen ze zo interessanter worden voor de buitenlandse onderneming die zij op het oog hebben.

Wat zijn nu de kritische succesfactoren voor de groei van de dienstenexport van Curaçao? Er lijken drie fundamentele voorwaarden te zijn voor de dienstensector: goed opgeleid en gekwalificeerd personeel, een telecommunicatienetwerk van hoge kwaliteit en uitstekende voorzieningen. We kunnen enkele belangrijke lessen leren van andere landen. Als diensten van een hoger niveau moeten worden geëxporteerd, moeten de mensen daartoe goed toegerust zijn en de nodige competenties bezitten. Uit onderzoeken in Maleisië, Egypte en Chili, en eveneens in Brazilië, bleek dat het gebrek aan competente mensen één van de belangrijkste redenen was waarom de export van diensten in die landen niet succesvol was en/of met problemen te maken kreeg. In Chili waren de gebrekkige beheersing van de Engelse taal en de hoge kosten van breedband internet verdere belemmeringen voor de groei van zijn commerciële diensten.

Voor wat betreft die uitstekende voorzieningen, met name de douane- en grensregelingen, de zakelijke omgeving, intellectuele eigendomsrechten en contractgaranties, heeft Curaçao met de laatste twee factoren blijkbaar een voorsprong op de concurrentie, aangezien ons Nederlandse rechtssysteem goed ontwikkeld en betrouwbaar is. Commerciële en zakelijke diensten zouden zeker op dit gerespecteerde kader kunnen voortbouwen, met name als je dit vergelijkt met de voorzieningen in de Latijns-Amerikaanse en Caribische regio’s. De geloofwaardige en onafhankelijke regulerende instanties worden door buitenlandse klanten ook beschouwd als een cruciale factor. In deze context zijn een geringe mate van corruptie, eenvoudige en soepele exportprocedures evenals een flexibele arbeidswetgeving verdere voorwaarden voor een concurrerende dienstensector.

De Kamer herkent dat ondanks de economische uitdagingen waarmee het eiland de afgelopen decennia te maken heeft gehad, het met name onze dienstensector is geweest die de economie nog op gang heeft gehouden en de hoognodige diversiteit heeft gebracht om de impact van verschillende verontrustende gebeurtenissen in de gehele wereld te verzachten. In 2011 namen de reserves in buitenlandse valuta echter aanzienlijk af. Als de toevoer van Nederlands kapitaal in de nabije toekomst stopt, zou dit de betalingsbalans verslechteren, en daarbij de import en de stabiliteit van onze munt in gevaar brengen. De beleids- en besluitvormers zouden zich daarom serieus moeten richten op het stimuleren van de groei van de export van diensten, omdat de dienstensector zeker de mogelijkheid bezit om Curaçao de nodige stimulans te bieden die leidt tot een duurzame economische groei, meer vaste banen en buitenlandse valuta. De export van diensten is wat buitenlandse valuta naar het eiland brengt. Volgens Jacobs heeft Curaçao op het moment een buitenlandse valuta reserve van ongeveer vier maanden, wat meer is dan de internationale norm van ongeveer drie maanden.

Volgens Jacobs had Curaçao in de jaren 1980 en 1990 te maken met een zwaar tegenvallende economische situatie. Shell verliet het eiland in 1983 en de Bolívar, de Venezolaanse munt, daalde maar liefst 50 procent in waarde. Punda werd verlaten en verviel tot ruïne. Sommige van de winkels die vandaag de dag in Punda bestaan, openden hun deuren in die periode. Toendertijd waren zij de enige in Punda en ze hebben het in leven gehouden. “In de loop der jaren hebben we veel revitaliseringsprogramma’s gehad, en die hebben geresulteerd in de vooruitgang die we de afgelopen 8 jaar hebben meegemaakt,” aldus Jacobs. “De kwaliteit die Curaçao in zijn gloriedagen had, is terug aan het komen.” Maar we moeten ons wel realiseren dat zonder zakelijke en professionele diensten, er vrijwel geen economische ontwikkeling zou zijn. Vandaag de dag heeft Curaçao één van de hoogste levensstandaards in de Cariben. In termen van BNP per capita staat Curaçao op de 46e plaats wereldwijd, en op de 28e plaats als het gaat om het nominale BNP per capita. Het eiland heeft een goed ontwikkelde infrastructuur geconcentreerd rond geëxporteerde diensten als olieraffinage, toerisme, financiële diensten en activiteiten met betrekking tot de luchthaven en de zeehaven. Vergeleken met de export van goederen, met uitzondering van olieproducten en de doorvoer via de vrijhandelszone, is het volume van de export van diensten nog altijd een substantiële bron van inkomsten van buitenlandse valuta, en genereert het gemiddeld acht keer zoveel buitenlandse valuta als de export van goederen. Het staat buiten kijf dat diensten van vitaal belang zijn – en altijd geweest zijn – voor de eonomie van Curaçao. De regering heeft als doel gesteld de economie van het eiland meer divers te maken. Om dat doel te bereiken, moeten nog steeds inspanningen worden verricht om meer buitenlandse investeringen aan te trekken.

zonder zakelijke en professionele diensten, er vrijwel geen economische ontwikkeling zou zijn.